Khi tìm hiểu về lịch sử của thiết bị gian lận Game Wizard hiếm thấy, tôi đã tình cờ phát hiện trang web gỡ lỗi và giả lập problemkaputt.de. Website này chứa gần một nghìn trang thông tin kỹ thuật chi tiết về cách hoạt động của máy chơi game SNES. Trong quá trình duyệt qua dữ liệu gỡ lỗi, nó khiến tôi nhớ về thời kỳ “Miền Tây hoang dã” của các thiết bị sao chép đĩa và văn hóa trao đổi ROM game những năm 1990. Thời điểm đó, những đĩa mềm chứa bản sao lưu game, các trình chỉnh sửa hex để sửa đổi ROM, và mã cheat dựa trên RAM là một phần không thể thiếu của “thế giới ngầm” game thủ.
Đó là một kỷ nguyên mà những hạn chế về phần cứng được coi là thách thức, không phải rào cản. Các game thủ muốn chơi những tựa game nhập khẩu, điều chỉnh trò chơi yêu thích, hoặc lưu trữ băng game kỹ thuật số đều phải dựa vào phần cứng “chợ đen”, bộ cải thiện game, và các bản mod tự chế. Các thiết bị cheat game và sao chép đĩa đã làm mờ ranh giới giữa việc tiếp cận game và hành vi vi phạm bản quyền. Khi tiếp tục đọc qua website problemkaputt.de, tôi nhận thấy những mối liên hệ đáng ngạc nhiên giữa rất nhiều thiết bị này – chỉ một vài nhà sản xuất nước ngoài thực sự đã thống trị thị trường. Điều đó đã dẫn tôi đến việc tổng hợp danh sách sáu loại thiết bị phụ trợ retro gaming hấp dẫn và một số ví dụ nổi tiếng nhất của chúng. Dù được sử dụng để bảo tồn game, sửa đổi chúng, hay phá khóa vùng, chúng đều đã để lại dấu ấn lâu dài trong lịch sử chơi game. Và theo nhiều cách, chúng đã mở đường cho các dự án homebrew hiện đại, đổi mới giả lập, bảo tồn game, và kho ROM đồ sộ mà chúng ta có quyền truy cập ngày nay.
6. Sự trỗi dậy của các thiết bị sao chép đĩa dựa trên ROM
Bảo tồn, sao lưu và tinh chỉnh dữ liệu game
Vào giữa những năm 1990, các trò chơi dựa trên băng cartridge gặp một vấn đề: chúng không dễ dàng sao chép. Không giống như đĩa DVD trong kỷ nguyên PlayStation có thể được sao chép bằng các đầu ghi thông thường, game cartridge yêu cầu phần cứng chuyên dụng để trích xuất và lưu trữ dữ liệu. Đó là lúc các thiết bị sao chép đĩa dựa trên ROM ra đời. Những thiết bị này, chủ yếu được sản xuất tại Hong Kong, có thể “dump” ROM của băng game sang đĩa mềm, đĩa ZIP, hoặc sau này thậm chí là CD, cho phép người dùng sao lưu game của họ, tải chúng theo yêu cầu, và đôi khi còn áp dụng các bản vá cheat.
Các thiết bị như Super Wild Card, Super UFO và Game Doctor SF rất phổ biến đối với chủ sở hữu Super Nintendo, trong khi Multi Game Hunter và Super Magic Drive hoạt động trên nhiều console khác, bao gồm cả Sega Genesis. Nhiều thiết bị này hỗ trợ các sửa đổi game cơ bản, chẳng hạn như kích hoạt tính năng debug hoặc bỏ qua khóa vùng. Chúng không được thiết kế để thay đổi theo thời gian thực, nhưng thường cho phép một số tinh chỉnh trước khi khởi động. Đối với người chơi thời bấy giờ, những thiết bị này vừa mang tính cách mạng, gây tranh cãi và khó kiếm ở thị trường phương Tây. Chúng giới thiệu các tính năng như save states, xếp chồng băng game, và thậm chí là vá lỗi dịch thuật, nhưng cũng đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp game thắt chặt bảo vệ chống sao chép. Dĩ nhiên, các thiết bị sao chép dựa trên ROM chỉ là khởi đầu – mọi thứ trở nên thú vị hơn khi các thiết bị sao chép bắt đầu hoạt động linh hoạt với bộ nhớ của console.
5. Các thiết bị sao chép đĩa dựa trên RAM – Nâng tầm trải nghiệm
Chỉnh sửa game trực tiếp và công cụ nhà phát triển ẩn
Không giống như các thiết bị sao chép dựa trên ROM chỉ sửa đổi game trước khi chúng tải, các thiết bị sao chép đĩa dựa trên RAM có cách tiếp cận mạnh mẽ hơn. Những thiết bị này tải game vào bộ nhớ động, cho phép thay đổi tức thì, mã cheat thời gian thực và các công cụ gỡ lỗi mà thường chỉ dành cho các nhà phát triển.
Doctor V64 và CD64 cho Nintendo 64 là những ví dụ về các thiết bị này, chúng tải ROM từ CD vào bộ nhớ hệ thống mở rộng. Không giống như các băng game truyền thống có dữ liệu ROM cố định, các thiết bị sao chép dựa trên RAM có thể tiêm các sửa đổi trong khi game đang chạy, kích hoạt mã cheat, điều chỉnh hiệu suất, và thậm chí cả các công cụ gỡ lỗi không chính thức. Một số thiết bị, như Mr. Backup Z64, thậm chí còn hỗ trợ các dạng save states sơ khai – một đổi mới mà sau này trở thành tiêu chuẩn trong giả lập. Những thiết bị sao chép này không chỉ dành cho những người đam mê game; chúng là công cụ thiết yếu cho các nhà phát triển homebrew và những hacker game đời đầu. Những thiết bị này không dễ dàng tiếp cận ở các thị trường phương Tây. Ý tưởng ghi đè trực tiếp mã game khi khởi động bắt đầu trở nên phổ biến hơn một chút khi các thiết bị cheat dựa trên ROM xuất hiện.
4. Thiết bị cheat dựa trên ROM – Cách phổ biến để “phá đảo” game
Khai thác game bằng cách thay đổi mã nguồn trước khi chạy
Trước khi các thiết bị cheat dựa trên RAM như Game Shark xuất hiện, các thiết bị cheat dựa trên ROM là công cụ hàng đầu để “hack” game. Những thiết bị này hoạt động bằng cách chặn các lệnh game khi khởi động và thay thế chúng bằng mã đã sửa đổi. Điều đó có nghĩa là bạn có thể bắt đầu một trò chơi với vô hạn mạng, vô hạn đạn, hoặc các tính năng gỡ lỗi được kích hoạt – nhưng bạn không thể thay đổi mã khi game đã chạy.
Game Genie là thiết bị nổi tiếng nhất, nhưng các thiết bị khác như X-Terminator, Game Wizard và Gold Finger cũng tuân theo nguyên tắc tương tự. Không giống như các thiết bị cheat dựa trên RAM sau này, chúng hoạt động bằng cách sửa đổi dữ liệu ROM trước khi thực thi, nghĩa là phạm vi của chúng hạn chế hơn nhưng vẫn vô cùng mạnh mẽ. Các thiết bị như Game Wizard và X-Terminator cũng là những ví dụ ban đầu về việc bỏ qua khóa vùng của nhà sản xuất để chơi các game nhập khẩu. Mặc dù có những hạn chế, các thiết bị cheat dựa trên ROM đã đặt nền móng cho các công cụ hack thời gian thực, mà sau này cho phép sửa đổi trong game.
3. Thiết bị cheat dựa trên RAM – Bước ngoặt thay đổi mọi thứ
Hack game thời gian thực và tùy chỉnh sâu rộng
Vào giữa đến cuối những năm 90, các thiết bị cheat dựa trên RAM đã đưa mọi thứ lên một tầm cao mới. Những thiết bị này cho phép người chơi quét bộ nhớ đang hoạt động, tìm các giá trị game cụ thể (như máu hoặc tiền tệ), và thay đổi chúng ngay lập tức. Chúng không chỉ dùng để điều chỉnh độ khó – chúng cho phép người chơi tạo ra những trải nghiệm mới, phá vỡ cơ chế game, và thậm chí truy cập nội dung ẩn.
Game Shark và Pro Action Replay là những cái tên lớn nhất trong lĩnh vực này. Các thiết bị này có thể liên tục sửa đổi RAM khi game đang chạy, có nghĩa là các hiệu ứng như vô hạn máu, nhân đôi vật phẩm, hoặc dịch chuyển cấp độ có thể được bật tắt trong thời gian thực. Tôi đặc biệt khuyên bạn nên tìm hiểu thêm qua tài liệu của problemkaputt.de. Tuy nhiên, đây không phải là những phụ kiện duy nhất hack game ở cấp độ phần cứng – một số thiết bị còn vượt xa khả năng mở khóa vùng và cheat thông thường.
2. Bộ chuyển đổi và adapter game – Mở khóa thư viện game mới
Vượt qua khóa vùng và tương thích đa nền tảng
Khóa vùng luôn là một vấn đề đau đầu đối với game thủ, nhưng các adapter dựa trên phần cứng đã cho phép người chơi dễ dàng bỏ qua chúng. Các thiết bị như Honey Bee và Universal Adapter của Datel giúp người chơi có thể chơi các game Super Famicom Nhật Bản trên một SNES tiêu chuẩn bằng cách “cướp” chip khóa CIC của một game được cấp phép để tải một game khác.
Trong khi đó, Super 8 và Tristar 64 là những phụ kiện không được cấp phép, được sản xuất tại Hong Kong bởi Future Laboratory. Super 8 cho phép người dùng chạy game NES và Famicom trên SNES, còn Tristar 64 có hai cổng băng được thiết kế để chấp nhận game NES và SNES. Các thiết bị này không chạy game trực tiếp trên phần cứng Nintendo mà thay vào đó chạy chúng trên các bộ giả lập System-on-a-chip. Với các adapter bổ sung như RetroGen, bạn thậm chí có thể chơi game Sega Genesis trên một console Nintendo. Những adapter này không chỉ mở khóa các game mới – chúng còn kết nối các thế hệ console với nhau.
1. Thiết bị lưu game (Game Saver Devices) – Những save state đầu tiên trên phần cứng thật
Tạo điểm lưu game tùy chỉnh trên console vật lý
Trước khi save states trở thành tiêu chuẩn trong các trình giả lập, các thiết bị lưu game đã cho phép người chơi tạm dừng và tiếp tục quá trình chơi bằng cách chụp lại trạng thái hiện tại của console – ghi lại và khôi phục bộ nhớ của console, giúp người chơi tạo ra các điểm lưu giữa game trong những tựa game không hỗ trợ tính năng này.
Thiết bị Nakitek Game Saver Plus cho SNESNguồn: eBay
Nakitek Game Saver và Game Saver+ là một trong những ví dụ sớm nhất, được thiết kế đặc biệt cho SNES. Chúng kết nối giữa băng game và console, chặn dữ liệu RAM và lưu trữ nó trong bộ nhớ dễ bay hơi. Chỉ với một nút nhấn, người chơi có thể đóng băng tiến trình của mình và tải lại sau này. Tuy nhiên, những thiết bị này có những hạn chế, như rủi ro hỏng file lưu, thời gian giữ pin ngắn, và các vấn đề tương thích với một số game nhất định.
Mặc dù có những thiếu sót, các thiết bị lưu game là một trong những thiết bị tiêu dùng sớm nhất giới thiệu tính năng save states trên console và mở đường cho các save states hiện đại trong các trình giả lập và flash cart. Sự tồn tại của chúng đã chứng minh rằng ngay cả trong kỷ nguyên băng cartridge, người chơi vẫn muốn kiểm soát nhiều hơn tiến trình game của mình, một tính năng mà sau này trở nên thiết yếu cho việc bảo tồn và chơi lại các game cổ điển.
Di sản của các thiết bị phụ trợ retro gaming
Sự khéo léo của những thiết bị phụ trợ retro gaming này đã định hình lại cách người chơi tương tác với các trò chơi yêu thích của họ. Các thiết bị sao chép đĩa đã mở đường cho việc bảo tồn game, các thiết bị cheat mang đến cho người chơi những cách thử nghiệm mới, và các adapter giúp phá bỏ các rào cản khu vực. Nhiều thiết bị này hoạt động trong các “vùng xám” pháp lý, nhưng tác động của chúng đối với lịch sử chơi game là không thể phủ nhận.
Ngày nay, các phiên bản tương đương hiện đại tồn tại dưới dạng flash cart như SummerCart64 mã nguồn mở cho game N64, giả lập dựa trên phần mềm như Ryujinx cho Switch, và thậm chí cả các console chạy FPGA như ModRetro Chromatic cho Game Boy. Tuy nhiên, đối với những người đam mê game retro, những bản hack phần cứng nguyên bản này vẫn là minh chứng cho sự sáng tạo và khéo léo của cộng đồng game thủ. Dù là để bảo tồn, nâng cao trải nghiệm hay chỉ đơn giản là để giải trí, những thiết bị này đã để lại dấu ấn lâu dài trong lịch sử chơi game.